Warning: Trying to access array offset on value of type bool in /var/www/vhosts/hknepal.com/httpdocs/deshbidesh/wp-content/plugins/refresh-post-page-wud/refresh-post-page-wud.php on line 77

गोर्खा सत्याग्रह आन्दोलन अब निर्णायक मोडतिर…

गोर्खा सत्याग्रह आन्दोलन अब निर्णायक मोडतिर…
गोर्खा सत्याग्रह आन्दोलन नै गोर्खा आन्दोलनको इतिहासमा एउटा यस्तो महान आन्दोलन हो जसले धेरै कुराहरुमा पृथक र गरिमामय इतिहास रचना गरेको छ ।

यस आन्दोलनबाट उत्पन्न प्रचन्ड ज्वारभाटाका कारण नै हामीले दुई सय वर्षदेखि भोग्दै आएको र अनुभूत गरेको मार्मक पीडाका पहाडहरुलाई हामी आफैले लेखेर र आफैले भनेर पीडकहरुलाई इतिहास मै पहिलो पटक बेलायतको सम्मानित संसदको अत्यधिक अधिकार सम्पन्न बेलायती सर्वसाधरणहरुको सदन हाउस अफ कमन्समा सुनाउने सुनौलो अवसर प्राप्त गरेका थियौ । त्यो बेलासम्म कुनै पनि गोर्खाहरुको पाईलासम्म नपरेको र भविष्यमा पर्छ भन्ने कल्पनासम्म गर्ननसकेको हाउस अफ कमन्सका कैयौं जाज्वल्यमान कक्षहरु हाम्रो लागि पानी पंधेरो भएका थिए ।

हामीले भोगेको र अनुभूत गरेको सम्पूर्ण पीडाहरुलाई लेखेर बुझायौ भने मौखिक सुनाई कैयौं दिनसम्म चल्यो । मौखिक सुनाईमा विश्वविख्यात अक्सफोर्ड विश्वविधालायका प्राध्यापकदेखि लिएर गोर्खा बुद्दिजीवीहरु, बेलायती सेनाबाट निवृत्त वरिष्ठ सैनिक अधिकारीहरु, एकमात्र जीवीत भीसी, बेलायत स्थित नेपाली वुद्दिजीवीहरु र पीडितहरु स्वयमले पीडा र गुनासाहरुको फेहरिस्त सुनाएका थिए । हामीले भोगेका र अनुभव गरेका दुःख, पीडा र बेदनाका अथाह गहिरा सागरलाई आफैले लेखेर र आºनै मुखारविन्दबाट पीडकहरुलाई सुनाउन पाउनु जस्तो सुनौलौ अवसर हाम्रा लागि अरु के हुन सक्छ ? हाम्रा करुणामय कथा, व्याथाहरुका बारेमा अरुले लेख्नु र हामीले लेख्नु र अरुले भन्नु र हामीले भन्नुमा धर्ती आकासकै भिन्नता हुने नै थियो । तर त्यस्तो एउटा सुन्दै असम्भव लाग्ने र दुर्लभ अवसर हामीले जुराएका थियौ । उक्त अदभूत र दुष्कर अवसर ससक्त र व्यापक गोर्खा सत्याग्रह आन्दोलनकै उपज थियो ।

त्यस पछि ज्याकी डोयेल प्राईस र उनले नेतृत्व गरेको आयोगका केही सदस्यहरु नेपाल सरकारका अधिकारीहरु र गोर्खा तथा परिवारहरुलाई भेटन र उनीहरुका भनाई तथा डोयेल प्राईस र सदस्यहरुको अनुभूतिको आधारमा प्रतिवेदन परिमार्जन गरि उक्त प्रतिवेदन बेलायत सरकारलाई बुझाउने हल्ला बजारमा आउनासाथ हामी नेपाल हानिएका थियौ । हाम्रो भ्रमणको प्रमुख उद्देश्य डोयेल प्राईस तथा उनका सदस्यहरुसंग भेट हुनसक्ने नेपाल सरकारका सम्पूर्ण अधिकारीहरुलाई हाम्रो बारेमा पूर्ण समानताका कुरा गरुन भनी सम्झाउनु थियो ।

विगतका सरकारहरुले जस्तो केही सुधारका कुरा, दयाका कुरा वा गोर्खाहरुको सुविधा वृद्दि होइन, उनीहरुलाई पर्याप्त छ, नेपाल सरकारलाई आर्थिक सहयोग गर्नुप¥यो भने जस्ता गलत, पक्षपातपूर्ण र भ्रमपूर्ण कुराहरु भएर मुखैमा आउन लागेको गास नगुमोस भन्ने हाम्रो प्रवल चाहना थियो । राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री, मन्त्रीहरु, सांसदहरु लगायत सरकारका वरिष्ठ कर्मचारीहरुलाई डोयेल प्राईसहरुले भेटनु भन्दा पहिला भेटेर हामीले उनीहरुका गलत विचारहरुलाई सच्याएर उनीहरुको दिमाखमा न“या विचारहरु भरेर उनीहरुलाई अपडेट गरेका थियौ । हामी एउटै समयमा नेपाल गएका हुनाले कतिपय व्याक्तित्वहरुलाई भेटने सन्दर्भमा हामीले केवल नियतीका कारण उनीहरुभन्दा पहिला भेटन सकेका थियौ । नत्र दुर्भाग्य हुन सक्थ्यो ।

त्यसकारण, नेपाल सरकारका सम्पूर्ण अधिकारीहरुले यसपटक डोयेल प्राईस र उनका सदस्यहरुसंग हाम्रा मागहरुको सम्बन्धमा हाम्रा भनाइहरुलाई आत्मसात गर्दै पूर्ण समानताको कुरा नै उठाएका थिए, विगतमा जस्तो गल्ति गरेका थिएनन । त्यस पछि उनले प्रतिवेदनलाई केही परिमार्जन गर्दै डाउनीङ स्ट्रिटलाई बुझाइन । विडम्वना नै मान्नुपर्छ यस्तो एउटा ऐतिहासिक आयोगले पनि युरोपीयन अदालतमा मुद्दा चलिरहेको हवाला दिदै समान पेन्सनको बारेमा कुनै सिफारिस गर्न नसक्ने अडान लियो र गरेन पनि । आयोगले चाहाने हो भने अथवा बेलायती संसदले चाहाने हो भने अथवा सरकारले चाहाने हो भने त्यस्तो अदालतले सार्वभौम बेलायतलाई रोक्न सक्ला ?

जे जति शिर्षकहरुमा सिफारिस भएका थिए ती शिर्षकहरुमा पनि डाउनीङ स्ट्रिटले हामीले अपेक्षा गरे अुनरुप निर्णय गरेन । हामीले यस पटक पूर्ण समानता स्थापित हुने र सदियौं देखिको हाम्रो समस्या सदाका लागि हल हुने विश्वास लिएका थियौ । दुर्भाग्य, डाउनीङ स्ट्रिटको भेदभावपूर्ण निर्णयले हामीलाई फेरी पनि निरास बनायो । यथार्थ के भयो भने सत्याग्रह आन्दोलन सबैभन्दा ससक्त, व्यापक र महान थियो तर बेलायतले गति नै छोडेपछि त्यस्तो आन्दोलन पनि निकम्मा सावित भयो । तर बेलायतले जर्बजस्त अन्याय थोपरेको मात्र हो । सत्याग्रह आन्दोलन कम्जोर थियो भन्ने कुरा कुनै हालतमा सत्य हु“दैहोइन । बरु माथि भनेजस्तै सबैभन्दा महान चाहि अवश्य थियो ।

त्यसपछि भने हामीले हाम्रो आन्दोलनलाई नेपालमा केन्द्रीत गरेको छौ । केही वर्षदेखि बेलायतमा बस्दै आएको भएता पनि राजनीतिक, सामाजिक, सास्कृतिक, भाषिक, धार्मिक हिसावले हामी नेपाली नै हौ । आज पनि हामी नेपाल बाहिर जानु पर्दा नेपाल राज्यले दिएको राहदानी नै प्रयोग गर्दछौ । राहदानी बेगर हामी कतै जान सक्दैनौ । त्यसकारण हामी आज पनि नेपाली नागरिक हौं र हाम्रो बैध अभिभावक भनेको नेपाल सरकार नै हो । त्यसैले नेपाल सरकारले हाम्रो समस्या हल गर्नको निमीत्त पहलकदमी लिनु उसको परम दायित्व हो । यहि सिलसिलामा हामीले आजसम्ममा कैर्यौ पटक नेपाल सरकारका प्रतिनिधिहरुलाई भेटिसकेका छौ । यो विषयमा हिजोआज मूलत परराष्ट्रमन्त्री कमल थापा सकारात्मक र सक्रिय लाग्छन । उनी बाहेक अरु कैयौंलाई पनि हाम्रा वेदनामय समस्याहरुको बारेमा हामीले सविस्तार जानकारी गराएका छौ र ती सबैले निर्विवादरुपमा आ–आºनो ठाउ“बाट आफूले खेल्न सक्ने भूमिका निर्वाह गर्न कुनै कसर बाकी नराख्ने वलियो आश्वासन दिएका छन ।

डाउनीङ स्ट्रिटलाई हामीले दोस्रोपल्ट दिएको अल्टिमेटमको संघारमा परराष्ट्रमन्त्री कमल थापाले भोक हडताल गर्न पर्दैन, वार्ता र कुटनीतिको माध्यमबाटै हामी समस्या हल गछौ भनेर वलियो आश्वासन दिएका थिए । त्यस अनुरुप उनले त्यसको केही समय पछि बेलायत सरकारलाई यो विषयमा नेपाल सरकार वार्ता र कुटनीतिको माध्यमबाट समस्या हल गर्न इच्छुक रहेको पत्र लेखेका थिए । अमेरीकाको भ्रमण समाप्त गरि नेपाल फर्कदा बेलायत पसेको बेला उनले यो विषय उनका बेलायती समकक्षीसंग पनि उठाएका थिए ।

घटनाक्रम अहिले त्यो भन्दा धेरै अगाडि बढीसकेको छ । पछिल्लो विकास भनेको केही समय अगाडि वार्ता र कुटनीतिक माध्यमबाट गोर्खा तथा परिवारहरुको लामो समय देखिको गुनासोलाई सम्वोधन गर्न नेपाल सरकारको तर्फबाट सकारात्मक र तिब्र इच्छा अभिव्यक्त भएको पत्र बेलायत सरकारलाई पठाइएको जानकारी हामीलाई प्राप्त भएकाृे छ । अन्य प्रयासहरु पनि भइरहेका छन । यसको अतिरिक्त बेलामौकामा नेपालको परराष्ट्र मन्त्रालयका अधिकारीहरुसंग हाम्रा प्रमुख संयोजक श्री कृष्ण बहादुर राईज्यूको कुराकानी पनि भैरहेको छ । अर्को एउटा ऐतिहासिक घटना र सराहनीय उपलब्धि भनेको श्रम तथा परराष्ट्र सम्बन्ध समितिले यो विषयलाई सरकारको वरिष्ठ उपप्रधानमन्त्री कमल थापाको उपस्थितिमा बहस गराउनु पनि हो ।

इतिहासमै पहिलो पटक हाम्रो समस्यालाई सरकारको यतिको वरिष्ठ मन्त्रीले राष्ट्रिय कार्यसुची भएको बताएका थिए । उनको त्यो स्वीकारोक्तिले मुलुकमा एउटा हलचल पैदा गरेको थियो । उनको त्यो स्वीकारोक्ति देश–विदेशमा मिडिया र शक्तिसाली सामाजिक सन्जाल मार्फत छताछुल्ल भएको थियो । नेपालको लोकतन्त्र अब कागजी मात्र नभएर व्यवहारमै खरो उत्रीन सक्ने हदसम्म विकाश भइसकेको अनुभूत हुन थालेको छ । अब उप्रान्त सरकारबाट आजसम्म उपेक्षित हाम्रो समस्याले त्यही अनुपातको महत्व पनि प्राप्त गर्ला भन्ने आसा जागेको छ । उक्त बहसमा उपस्थित सम्पूर्ण मन्त्रीहरु र सांसदहरुले बेलायती भेदभाव गम्भिर भएको र द्विशतवार्षिकी उत्सव मनाईरहेको अवस्थामा त्यसलाई वार्ता र कुटनीतिको माध्यमबाट अनिवार्यरुपमा अन्त्य गर्न सरकारलाई निर्देसन दिएका थिए ।

पछिल्लो समयमा विकसित सम्पूर्ण घटनाक्रमहरु तथा हामीलाई सरकार, सम्बन्धित मन्त्रीहरु, सरकारका वरिष्ठ अधिकारीहरुले दिएको वलियो आश्वासनहरु बारे गम्भिर ढंगले मनन, चिन्तन र विश्लेषण गर्दा आज गोर्खा सत्याग्रह आन्दोलन निर्णायक मोडमा आईपुगेको आभाष हुन्छ । हामीले जुलाई १ तारिखसम्म स्थगन गरेको भोक हडताल सम्भवत गर्नु नर्पला र पुनः स्थगन गर्नु पनि नर्पला भन्ने आसा र विश्वास पलाएको छ । यसको अर्थ त्यो बेलासम्ममा हाम्रो समस्या पूर्णरुपले सम्वोधन भइसक्छ भन्ने होइन कि समस्या हल गर्ने दिशामा कमसेकम केही भरपर्दा घटनाक्रमहरु विकास भएका हुने छन । यसको सम्बन्धमा हामीले महसुस गर्नुपर्ने महत्वपूर्ण कुरा के हो भने हाम्रो समस्या धेरैवर्ष देखि गुजुल्टिएर रहेको समस्या हो । यसका धेरै आयामहरु छन । ती सबैलाई मिहिन ढंगले केलाएर मात्र निष्कर्षमा पुग्नु युक्तिसंगत हुन्छ । त्यसको अतिरिक्त एउटा राज्यले अर्को राज्यसंग प्रकृया पु¥याएर बहस, छलफल गरेर टुङगोमा पुग्नुपर्ने विषय भएको हुनाले पनि यसले केही समय लिन्छ । त्यसकारण, माथि भनेजस्तै विश्वस्त घटनाक्रमहरु विकाश भए हामीले धैर्य गर्नुपर्छ । नत्र उचित समयमा आपतकालीन बैठक बसी विगतमा जस्तै वस्तुगत र वुद्दिमत्तापूर्ण निर्णय लिइने छ ।

खुसी, साहस, शक्ति र नैतिक बलको पनि कुरा हो कि कथङकदाचित दुर्भाग्य भए हाम्रो साथमा व्रिटिस भेर्टनसहरु पनि हुनेछन । उनीहरुको जर्वरजस्त तर्क के छ भने, “हामीलाई लाग्ने गोलीले गोर्खाहरुलाई पनि लाग्थ्यो, हामीलाई उडाउने बमले गोर्खाहरुलाई पनि उडाउथ्यो र हामीलाई घाइते बनाउने गोलीले गोर्खाहरुलाई पनि घाइते बनाउथ्यो । र, साथीहरुको दुःखद मृत्युले गोखाहरुलाई पनि उत्तिकै रुवाउथ्यो । त्यसकारण, सुविधामा उनीहरुलाई किन भेदभाव ? दुई शताब्दीसम्म एउटै प्रकृतिको काम समान जोखिम मोलेर गरेपछि गोर्खाहरुलाई पनि हामीलाई सोसरहको सुविधाहरु प्रदान गरिनु अनिवार्य छ । नत्र हाम्रा प्यारा गोर्खा मित्रहरुको न्यायोचित मागहरु पुरा नभइन्जेल हामी गोर्खाहरुको साथमा रहने छौ,” भनिरहेका छन । कतिले जरुरी भए भोक हडताल पनि बस्ने प्रतिवद्दता जाहेर गरिसकेका छन । मित्रहरुको निम्ती यो भन्दा ठूलो वलिदान र सदासयता अरु के हुन सक्छ ?

त्यसकारण, हामी दृढ रहौ, आसावादी वनौ र धैर्य धारण गरौ । गोर्खा सत्याग्रह आन्दोलनको सफलता अब सुन्ििरश्चत भए झै लाग्छ ।
जय गोर्खा सत्याग्रह, जय ब्रिट्रिस भेर्टनस †

गोर्खा सत्याग्रह
संयुक्त संघर्ष समिति
बेलायत/नेपाल





Comments

comments

Leave a Reply

12789